Kom op voor jezelf

verlies

Na een verlies opnieuw je weg vinden

Als je na je verlies opnieuw je pad door het leven wilt vinden, dan is het belangrijk om op te kunnen komen voor jezelf. Opkomen voor jezelf betekent in dit kader niet dat je tegen anderen, of zelfs tegen de rest van de wereld bent, maar het betekent simpelweg dat je voor jezelf bent. Het betekent ook niet dat je er niet voor anderen kunt zijn. Het betekent alleen maar dat je leert om er – ook – voor jezelf te zijn.

Voor veel mensen, ook voor mij, is dit moeilijker dan het klinkt. Ik ben veel sneller geneigd om voor iemand anders op te komen dan voor mijzelf. Ik kan voor mijzelf behoorlijk streng en zelfs hard zijn. Eigenlijk ben ik gewoon helemaal geen goede vriendin voor mijzelf. En jij? Ben jij een goede vriend(in) voor jezelf?

Als je de vraag ook met “nee” hebt beantwoord, dan ben je waarschijnlijk, net als ik, te streng voor jezelf, denk je al snel dat je tekortschiet, of ben je bang dat je het niet goed doet. Of misschien lukt het je gewoon niet om voor jezelf op te komen. Lukt het je niet of onvoldoende om anderen duidelijk te maken waar jij behoefte aan hebt. Is je verdriet zo overweldigend dat je het met niemand kunt delen. Wil je je het liefst in een donker hoekje verstoppen en daar berusten in je pijn en in je verdriet.

Oefening

Het fundament van de oefening van vandaag is dat je niet alleen leert om het beste met jezelf voor te hebben. Maar dat je ook leert om je verlies, je verdriet, je wensen en je dromen serieus te nemen, simpelweg omdat ze er toe doen. Omdat jij er toe doet.

Dat doe je door jezelf meerdere keren per dag af te vragen of je voldoende voor jezelf op komt, of je zacht en lief genoeg bent voor jezelf. Niet voor jezelf opkomen, niet lief genoeg zijn voor jezelf, kan zich uiten in grote en in kleine (dagelijkse) dingen. Die ene bekende bijvoorbeeld, die nooit vraagt hoe het met jou gaat, maar die altijd alleen maar over zichzelf kan praten. Wat je mateloos irriteert, maar waar je nooit wat van zegt. Of niet gaan sporten terwijl je daar eigenlijk heel veel zin in had, omdat je onverwacht bezoek kreeg en je niet durfde te zeggen dat het eigenlijk ongelegen kwam.

Komt het je bekend voor? Probeer het dan eens een paar dagen te doen en maak voor jezelf daarna de score op. Hoe vaak heb je goedbedoelde adviezen gekregen waar je diep in je hart niet op zat te wachten? Hoe vaak heb je je tranen ingeslikt, je verdriet verstopt achter een dappere glimlach, omdat je de ander niet wilde belasten met jouw verlies, met jouw emoties? Hoe vaak heb je iets tegen je zin gedaan omdat je je door de ander toch hebt laten overhalen?

Hoe ging het?

En, wat is jouw score? Ben je onvoldoende opgekomen voor jezelf? Heb je jouw wensen ondergeschikt gemaakt aan de behoeften van een ander? Probeer dan eens wat vaker de volgende tips uit Rick Hanson’s boek ‘één ding tegelijk’ in gedachten te houden.

Vertel jezelf, op de manier waarop je dat ook tegen je beste vriend(in) zou zeggen, dat wie jij bent en wat jij voelt er wel degelijk toe doet. Dat jij waardevol bent, dat jouw gevoelens en emoties er mogen zijn. En dat niemand het recht heeft om jouw verdriet, jouw verlies, jouw gevoelens, jouw herinneringen, of jouw dromen zomaar aan de kant te schuiven.

Neem in gedachten hoe het voelt als je voor iemand anders opkomt. Hoe voel je je op zo’n moment? Loyaal? Bezorgd?  Liefdevol? Vastberaden? Verdedigend? Probeer dit gevoel vast te houden.

Neem een houding aan die uitstraalt dat je doet wat goed voor je is. Ga recht(er) staan (of zitten), met je schouders naar achteren en je borst vooruit. Kijk recht vooruit en maak oogcontact. Hiermee straal je lichamelijk uit dat je zeker bent van jezelf en dat je prima in staat bent om voor jezelf te zorgen.

Stel jezelf de vraag: wat kan ik het beste doen als ik nu voor mijzelf op wil komen? En doe het, probeer het gewoon een keer. En bedenk dat jij mag rouwen op de manier die bij jou past. Het is jouw verlies. Niet dat van je zus, je vriendin, je buurvrouw of je collega. Laat je dus door niemand vertellen wat je zou moeten doen, of zou moeten laten, maar doe het op je eigen manier.

En vergeet niet:

Opkomen voor jezelf betekent gewoon dat je om jezelf geeft, dat je het beste met jezelf voor hebt. Je wilt graag dat anderen goed met je omgaan. En je wilt je toekomstige zelf helpen en zo goed en gelukkig mogelijk leven te leiden.

Het is fatsoenlijk om mensen respectvol, vriendelijk en met mededogen te behandelen. Jouw verdriet, jouw verlies en jouw emoties hebben evenveel bestaansrecht als die van ieder ander.

Als je goed op jezelf past, heb je ook anderen meer te bieden; zowel de mensen dichtbij, als degenen die verder bij je vandaan staan.

Omgaan met verlies

omgaan met verlies

Verlies

Verlies, vroeg of laat krijgen we er in ons leven allemaal mee te maken. Als verliescoach heb ik alle theorieën en modellen geleerd die verplichte kost zijn in iedere opleiding en in ieder boek over rouw en verlies. Als mens heb ik echter geleerd dat ieder verlies een eigen intense, persoonlijke en unieke ervaring brengt, die zich niet in modellen of theorieën laat vangen.

Ik heb geleerd dat rouw niet in een vast patroon komt en dat een rouwproces meestal niet in herkenbare fases verloopt. Ik heb gemerkt dat verdriet komt en gaat. Ik heb met vallen en opstaan ontdekt dat ik er het ene moment beter tegen gewapend ben dan het andere moment. Ik heb ervaren dat verlies soms slijt, of met de jaren minder pijnlijk wordt, maar ook dat verlies altijd (soms sluimerend) aanwezig kan zijn. Mijn belangrijkste les was echter dat verlies zich niet laat wegstoppen, dat het vroeg of laat zijn weg naar buiten weet te vinden en dat dat eigenlijk helemaal niet erg is.

Als verliescoach werk ik primair vanuit het principe dat het verwerken van verlies heel persoonlijk is en geen tailormade aanpak kent. Jouw manier van rouwen staat centraal, en niet wat de boekjes hierover zeggen. Samen onderzoeken we wat je kunt doen om je rouwproces te verlichten. We kijken niet alleen naar wat voor jou werkt, maar ook naar wat voor jou niet werkt.

Ruim 2 jaar geleden kreeg mijn echtgenoot vanuit het niets een groot herseninfarct. Dit heeft een zware impact op ons allebei en op ons leven gehad. Niets is meer hetzelfde. We hebben allebei moeten leren leven met de zichtbare en onzichtbare gevolgen van zijn hersenletsel. We hebben zijn hersenletsel een plek in ons leven en in onze relatie moeten leren geven. Mijn echtgenoot is op heel veel vlakken nog steeds de man op wie ik in 2005 grenzeloos en hopeloos verliefd ben geworden (en nog steeds ben), maar is dat tegelijkertijd op andere vlakken niet meer. Het verdriet om ons verlies loopt sindsdien als een rode draad door ons leven. Ik mis de man die hij was en houd tegelijkertijd met heel mijn hart van de man die hij nu is.

Het is hele rare gewaarwording om iemand te missen die er nog steeds is. Om verlies te ervaren terwijl hij gelukkig nog iedere dag in mijn leven is, en we samen in Frankrijk onze droom vorm zijn gaan geven.

Ik heb in de afgelopen 2 jaar een aantal manier gevonden die mij helpen om met mijn verlies en mijn verdriet om te gaan. Ik deel ze hier graag met je.

Beweeg

Sporten is voor mij altijd een goede uitlaatklep geweest. Na een intensieve spinningles, een uur Body Combat of een les Body Pump was mijn hoofd leeg, had ik de spoken verjaagd en waren stress en emoties uit mijn spieren vertrokken. Een (toer)tocht op de racefiets of een stevige wandeling hebben op mij hetzelfde effect. Ik zou zeggen “probeer het eens”. Kom in beweging op een manier die bij jou past en kijk wat voor effect dit op jou heeft. Het verdriet gaat er niet mee weg. Het wordt er ook niet minder door. Maar mij helpt het als ik mijn hoofd regelmatig even leeg maak.

Ontspan

Na inspanning volgt ontspanning. Ik heb beiden nodig om met mijn verlies om te kunnen gaan. Ontspanning vind ik bij Qi Gong (maar dat kan ook Tai Chi of Yoga zijn) en bij Mindfulness. Een uurtje met mijn fotocamera op stap, een middagje naar de sauna of ongestoord met mijn neus in een mooi boek hebben op mij ook een ontspannend effect. Ook hier geldt: zoek een manier van ontspannen die bij jou en jouw manier van leven past. Ik zoek bij voorkeur de stilte op, mijn echtgenoot luistert daarentegen bijvoorbeeld liever naar zijn favoriete muziek op standje 10.

Zoek afleiding

Ik ging, zeker in het begin, afleiding zoeken om mijn verdriet niet alles te laten overheersen. Ik werkte destijds nog als HR Manager bij een internationale organisatie en vluchtte soms letterlijk in mijn werk. Daar was ik “Ellen de HR Manager” in plaats van “Ellen de echtgenote van”. Daar kon ik mijn zorgen en mijn verlies, voor even, achter mij laten. Tegenwoordig zoek ik mijn afleiding in andere dingen, in koken bijvoorbeeld. En in (brood) bakken, in samen met mijn echtgenoot klussen in en om ons huis, in marktjes bezoeken of een dagje naar de stad. Zoek, net als ik gedaan heb, regelmatig naar afleiding die jou helpt om van de bank te komen en je verlies voor even los te laten.

Schrijf of praat

Ik heb altijd graag geschreven en ben niet voor niets een blog begonnen over ons leven in de wondere wereld van niet aangeboren hersenletsel. Schrijven helpt mij om mijn weg te vinden in deze voor ons nieuwe wereld. Het helpt mij om mijn verlies een plekje in mijn hart te geven. Net zoals het mij ook helpt om mijn emoties de ruimte te geven, mijn zorgen te delen en om mooie momenten vast te leggen. Het maakt eigenlijk niet uit of je liever schrijft of praat. Zolang je je verlies en je emoties maar deelt. Met familie, met goede vrienden, met lotgenoten of met professionele hulpverleners. Praten of schrijven lucht op en helpt bij je verwerking. Ik spreek uit eigen ervaring.

Zorg goed voor jezelf

Omgaan met verlies vergt hard werken. Het laatste waar ik dan aan denk is om goed voor mijzelf te blijven zorgen. Terwijl dat juist zo belangrijk is. Als mijn hoofd vol met verdriet zit, heb ik bijvoorbeeld de neiging om maaltijden over te slaan. Ik dwing mijzelf daarom bewust om 3x per dag te eten, al is het maar 3x een muizenhapje. Ik zorg daarnaast voor voldoende ritme en regelmaat en ik gun mijzelf vooral de tijd. De tijd om te rouwen, de tijd om te huilen, de tijd om te helen. Maar ook de tijd om te genieten en de tijd om blij te zijn.

Wil je meer leren over omgaan met je verlies? Vraag dan hier je gratis online sessie ‘leren rouwen’ van 30 minuten aan.

Bewust met al je zintuigen ademen

Bewust ademen en daarbij al je zintuigen inzetten zorgt voor rust in je hoofd. De focus op je ademhaling houdt emoties als verdriet, zorgen, angst of pijn tijdelijk buiten de deur. Door er vervolgens ook je zintuigen bewust bij te gebruiken, breng je jezelf nog meer in het hier en in het nu.

Op deze stralend zonnige lentedag ben ik voor het eerst dit jaar buiten in het zonnetje gaan zitten voor een mindfulness oefening die mij altijd helpt om de emoties in mijn hoofd tot rust te brengen. Ik deel deze oefening graag met je en hoop dat jij er net als ik baat bij hebt op die momenten waarop je door je emoties overvallen wordt.

De oefening zelf is heel simpel en draait eigenlijk alleen maar om een bewuste ademhaling en het inzetten van je zintuigen. Door je bewust te zijn van je ademhaling en daarbij ook je zintuigen te gebruiken, zal er een pauze ontstaan in de stroom van gedachten en emoties. Je hoeft – al is het maar even – niet te denken aan je verlies of aan je verdriet. Je hoeft niet te denken aan het gemis. Je hoeft niet te denken aan het verleden, of aan de toekomst. Je hoeft alleen te zitten, de zon te voelen en bewust en met aandacht adem te halen. Simpel, toch? Laten we daarom maar snel beginnen.

Pak een comfortabele stoel en zet hem buiten in de zon. Je bepaalt zelf of je met je gezicht of je rug naar de zon wilt zitten. Zelf vind ik het altijd het fijnst om de zon op mijn gezicht te voelen. Ga lekker zitten, ontspan je schouders en doe je ogen dicht.

Richt je aandacht de komende minuut volledig op je ademhaling. Het maakt daarbij niet uit of je ademhaling kort of lang is, langzaam of snel. Forceer niets, er is geen goed of fout. Laat gewoon je ademhaling zelf het patroon en het tempo bepalen. Je hoeft alleen maar je aandacht bij je ademhaling te houden. Voel waar jouw ademhaling zich bevindt, in je neus, je borst of je buik. Richt daar je aandacht op en wees je bewust van iedere in- en iedere uitademing. Merk je dat er gedachten binnenkomen en je aandacht afdwaalt? Laat de gedachten dan rustig passeren en schenk er geen aandacht aan. Oordeel er niet over en verwijt jezelf niets. Je hoeft alleen je aandacht maar terug te brengen naar je ademhaling en jezelf opnieuw bewust te maken van iedere in- en iedere uitademing.

Na ongeveer een minuut verleg je je aandacht van je ademhaling naar je zintuigen. Je blijft rustig en met aandacht in- en uitademen, maar wordt je daarnaast ook bewust van wat je voelt, hoort en ruikt.

Focus je aandacht eerst op de zon en de wind en op wat je verder nog voelt. Voel je de warmte van de zon op je gezicht? Voel je de wind in je haar? Concentreer je volledig op wat je voelt. Als je merkt dat je aandacht afdwaalt, breng je je focus terug naar het gevoel van de zon op je gezicht en de wind door je haar. Probeer de zon en de wind echt te voelen, geniet van wat je voelt en adem rustig door. Forceer niets.

Vervolgens adem je 3x rustig in en rustig uit en verleg je je aandacht naar de geluiden om je heen. Hoor je de wind ruisen? De vogels fluiten? Probeer er niet extra goed naar te luisteren. Doe bijvoorbeeld niet je best om het liedje op de radio in de verte te herkennen. Luister alleen maar vol aandacht naar alles wat je hoort. Laat het geluid tot je komen en neem het zoals het is. Luister zonder oordelen en zonder ergernis. En breng je aandacht terug naar de geluiden om je heen als je merkt dat je gedachten afdwalen.

Als laatste richt je je aandacht op de geuren om je heen. Wat ruik je? Is het een aangename geur of juist niet? Herken je de geur? De geur van vers gemaaid gras bijvoorbeeld? Of de geur van zonnebrand op je huid? Of van je parfum of het wasmiddel dat je gebruikt? Roept de geur herinneringen op? Ruik bewust, probeer zo lang mogelijk van een fijne geur te genieten en adem ondertussen rustig in en rustig uit.

Eindig de oefening door je aandacht terug te brengen naar je ademhaling. Adem nog een aantal keer vol aandacht in en uit, open dan je ogen, blijf nog een minuutje zitten en geniet van de zon.

Rouwen op Valentijnsdag

Valentijnsdag. Ik heb er zelf eigenlijk nooit veel mee gehad. En toch heeft deze dag voor mij sinds 3 december 2016 meer lading gekregen. Op die dag kreeg mijn geliefde echtgenoot namelijk een zwaar herseninfarct en kreeg ik een vernieuwde versie van hem terug.

Valentijnsdag was voor mij altijd vooral een dag met een commercieel geladen tintje. Al die reclames, al die hartjes, al die chocola, al die kaartjes, al die rode rozen. Alsof je bijna niet meer thuis kunt komen zonder cadeau om je geliefde de liefde te verklaren. Ik vond het allemaal maar commerciële onzin. Liefde toon je in mijn optiek iedere dag, niet met dingen, maar met woorden en in daden. En liefde toon je niet alleen aan je partner, maar ook aan jezelf en aan iedereen die je lief is in je leven. Of dat nu je ouders zijn, je kinderen, je vrienden, of je huisdier.

Door alle aandacht die er op en rond Valentijnsdag aan de liefde gegeven wordt, sta ik in deze periode van het jaar ongemerkt toch meer stil bij hoe mijn lief veranderd is. Ik sta meer stil bij onze liefde voor elkaar. Ik sta meer stil bij herinneringen aan hoe het was en bij het gemis dat ik ervaar. Ik sta er meer bij stil hoe blij en dankbaar ik ben dat hij nog in mijn leven is, dat we het samen gered hebben. En ik realiseer me steeds meer dat Valentijnsdag pas echt een emotionele uitdaging zal zijn als je geliefde niet meer in je leven is.

Valentijnsdag wekt immers de illusie dat de wereld om je heen alleen maar uit gelukkige stelletjes bestaat. Hoe anders is de werkelijkheid. Per jaar verliezen 55.000 mensen hun partner door overlijden en worden ongeveer 33.000 huwelijken ontbonden. Nederland telt inmiddels zo’n 2,8 miljoen eenpersoonshuishoudens. Hoe mooi zou het daarom zijn als de commercie Valentijnsdag breder in zou zetten, zodat het een dag wordt voor iedereen, en niet alleen voor die gelukkige stelletjes in de reclames.

Iedereen gaat anders om met verlies. Vandaag is een dag waarop alles mag en niks moet. Ik heb een aantal tips verzameld die je kunnen helpen om deze dag door te komen, maar doe vandaag vooral waar jij je prettig bij voelt.

  • Negeer de sociale druk dat Valentijnsdag een feest moet zijn. Ook vandaag mag je rouwen. Ook vandaag mag je huilen. Of misschien moet ik wel zeggen: juist vandaag mag je rouwen. Juist vandaag mag je huilen.
  • Doe vandaag wat voor jou goed voelt. Vier het leven als je dat wilt, koop een cadeautje voor jezelf, doe iets waar je blij van wordt, sluit je binnen op met de gordijnen dicht. Vandaag is jouw dag.
  • Maak van vandaag een verwendag voor jezelf. Rouwen is topsport en vergt veel van je. Leg jezelf vandaag in de watten, of laat je in de watten leggen. Koop een mooie bos bloemen, of een doos bonbons. Kook je favoriete maaltijd. Of laat iets lekkers bezorgen. Koop een taartje voor bij de koffie. Spreek af met een vriend(in). Maak een lange wandeling. Het maakt niet uit wat je doet,er is geen goed of fout.
  • Start een nieuwe traditie of een nieuw ritueel. Iets wat je vanaf nu ieder jaar op Valentijnsdag gaat doen om de mooie herinneringen te herdenken, om jullie liefde te vieren. Geef Valentijnsdag bijvoorbeeld een thema van jullie samen. Luister naar jullie muziek, eet Franse gerechten als jullie altijd naar Frankrijk op vakantie gingen, of maak ieder jaar een nieuwe fotocollage van dierbare momenten. Vier en gedenk vandaag jullie leven samen.
  • Schrijf je emoties op. Schrijven werkt therapeutisch en het kan helpen bij het verwerken van je verdriet.
  • Omring je met familie en vrienden, ontvang hun liefde en steun. Of zoek juist vandaag steun bij lotgenoten.

Tot slot een tip voor vrienden, familie en collega’s: Valentijnsdag is een goed moment om aandacht te geven aan iemand in je omgeving die een verlies ervaren heeft. Dit hoeft niet iets groots te zijn. Vaak is “ik denk aan je” al genoeg.

Verwelkom je verdriet

In de blog van vorige week nodigde ik je uit om de lente te omarmen, om stapje voor stapje de buitenwereld tegemoet te treden en om voorzichtig het pad van je toekomst te gaan verkennen. Maar wat als dat niet lukt? Wat als je verdriet, je rouw, je emoties nog te krachtig en te intens zijn? Dan wordt het tijd om je rouw te verwelkomen en je verdriet er te laten zijn. Hoe je dat doet, vertel ik in deze blog.

Van jongs af aan leren we om onze emoties te onderdrukken, waardoor dit als volwassene een automatisme is geworden. We onderdrukken onze emoties zelfs als we merken dat we steeds dieper wegzakken in een moeras van rouw en verdriet. Als we ons echter alleen maar afsluiten voor ons verdriet, zal dit alleen maar erger en erger worden.

Toch hebben we die periode van uitstel en vermijding van rouw af en toe nodig om ons te helpen kracht te verzamelen om het verlies onder ogen te kunnen gaan zien. Voor de aanvaarding van je verlies is het echter nodig om je uiteindelijk open te durven stellen voor je verdriet en je rouw te durven verwelkomen. Om te durven voelen, om contact te durven maken met jouw gevoelens, met jouw pijn, met jouw verdriet, in het hier en het nu. In zijn boek ‘omarm je emoties: vrij van angst en gevoelens’ beschrijft Ronald J. Frederick hoe je in 4 stappen dichter bij je gevoel kunt komen. Ik heb deze 4 stappen vertaald naar de emoties van rouw en verlies.

Stap 1: herken je gevoelens van verdriet

Dit doe je door met hulp van de volgende oefening stil te staan bij wat zich afspeelt in je lichaam, niet in je hoofd.

Oefening – stilstaan bij wat zich afspeelt in je lichaam

Scan je lichaam van boven naar beneden en merk op wat je voelt. Oordeel niet, maar observeer alleen. Begin bij je hoofd, en ga vervolgens langzaam je nek, schouders, armen, buik, en benen langs en eindig bij je voeten. Benoem je gevoelens en benoem ook waar je ze voelt. Oordeel niet, er is geen goed of fout. Het gaat om wat jij voelt, niet om wat jij (of iemand anders) van die gevoelens vindt.

Merk je dat je het lastig vindt om je gevoelens te benoemen? Merk je dat je geneigd bent om gedachtes in plaats van gevoelens te benoemen? Neem dan onderstaand lijstje van gevoelens en hun gradaties in je op en probeer de oefening nog een keer te doen.

  • Boosheid – irritatie, frustratie, ergernis, afkeuring, rancune, woede, razernij
  • Verdriet – teleurstelling, ontzetting, eenzaamheid, pijn, wanhoop, leed, rouw, malaise
  • Blijdschap – tevredenheid, plezier, pret, voldaan zijn, enthousiasme, opwinding, trots, euforie
  • Liefde – vriendelijkheid, zorg, genegenheid, tederheid, compassie, verlangen, passie
  • Angst – bezorgdheid, nervositeit, onrust, paniek, vrees, schrik
  • Schuld / schaamte – verlegenheid, gêne, schroom, spijt, berouw, vernedering
  • Verrassing – verbazing, verwondering, ontzag, schok
  • Walging – minachting, aversie, afkeer, hekel, tegenzin, weerzin.

Kijk niet raar op als tijdens de oefening niet alleen gevoelens van verdriet voorbij komen, maar je ook gevoelens van bijvoorbeeld boosheid, angst of schuld opmerkt. Ook deze gevoelens horen bij jouw proces van rouw.

Stap 2 – openstaan voor je verdriet

Hoewel het voelen van je verdriet niet prettig is, gaat het je uiteindelijk wel helpen. Door op een rustige manier open te staan voor je verdriet, laat je je er niet meer op een onverwacht moment door overspoelen en leer je er steeds beter mee om te gaan.

Oefening – toelaten van je verdriet

  1. Zoek een stil plekje waar je comfortabel kunt zitten of liggen en waar je niet gestoord wordt. Focus op je ademhaling en adem in jouw eigen tempo rustig in en rustig uit. Voel waar jouw ademhaling zich bevindt, in je neus, je borst of je buik. Er is geen ideale plek, er is geen goed of fout.
  2. Richt je aandacht op de signalen in je lichaam. Waar heeft jouw verdriet zich opgehoopt? Waar voel je de spanning in je lijf? Voel je bijvoorbeeld onrust in je buik? Of spanning in je nekspieren? Of in je kaken?
  3. Observeer en benoem wat je fysiek ervaart. Oordeel niet, stel jezelf geen vragen. Benoem zo objectief mogelijk wat je voelt, geef er geen waarde aan, maar vertel jezelf dat het ok is wat je voelt. Zeg dan bijvoorbeeld: ik merk dat ik onrust voel in mijn buik en dat is prima. Of: ik merk dat de spieren in mijn nek gespannen zijn en dat is ok. Het gaat om het herkennen en erkennen van wat jij op dit moment voelt. Als je merkt dat je aandacht afdwaalt, breng je je aandacht weer rustig terug naar je spanningsplek, naar de plek waar jouw verdriet zich opgehoopt heeft.
  4. Adem nu diep in door je neus, houd je adem even vast en blaas je adem uit door je mond. Gebruik je uitademing om de spanning en onrust in je lijf, en daarmee je verdriet, los te laten. Probeer om je gevoelens van verdriet tijdens je uitademing weg te blazen.
  5. Breng je aandacht steeds weer terug naar je spanningsplek en blijf voor jezelf benoemen wat je voelt. Gebruik je ademhaling steeds opnieuw om los te laten. Kijk of je de spanning in je lichaam kunt verminderen. Het geeft niet als dat niet lukt. Ook hier is geen goed of fout.

Verwacht niet dat je verdriet na deze oefening ineens als sneeuw voor de zon zal zijn verdwenen. Dat is natuurlijk niet zo. De oefening helpt je wel om je verdriet niet langer af te wijzen, maar beetje bij beetje toe te laten.

Stap 3 – voel en ervaar je verdriet

Als je je verdriet toelaat, zal je merken dat dit vaak in golfbewegingen komt. Het begint meestal klein, waarna je verdriet opbouwt tot een hoogtepunt, vervolgens breken de tranen door en tot slot ebt het verdriet weer langzaam weg. Net als de golven in de branding. Deze golfbeweging heeft een helend effect en helpt je om diep van binnen nieuwe kracht en energie aan te boren.

Zoek een keer een rustig moment om de golfbeweging bewust over je heen te laten komen. Ervaar je verdriet, accepteer wat je voelt, zonder oordeel, zonder kritiek, zonder te denken aan de mening van anderen en zonder er iets aan te willen veranderen. Het is jouw verdriet, jouw emotie. Er is geen goed, er is geen fout, er is alleen jouw gevoel.

Richt al je aandacht op je verdriet. Forceer niets. Kijk, observeer, benoem en voel wat er gebeurt. Laat je gevoel het tempo van de golfbeweging bepalen. De ene keer sijpelt het verdriet binnen, de andere keer overvalt het je met een mokerslag. Of het komt en gaat geleidelijk, als het kabbelen van een rustige zee.

Stap 4 – deel je verdriet – of niet

Je maakt zelf de keuze om je verdriet te delen met anderen of om het voor jezelf te houden. Soms is alleen het in contact zijn met je verdriet al genoeg. Soms heb je juist de behoefte om je verdriet te delen, er met anderen over te praten of zelfs je tranen te laten zien. Als je je verdriet deelt, zal je verrast worden door de reacties die je krijgt. Maar je zult ook ervaren wat het delen van je verdriet met jou doet en je zult merken dat het je uiteindelijk helpt om je verlies onder ogen te zien en om sterker te worden.

Mocht het lastig blijven om je verlies onder ogen te zien en je rouw te verwelkomen dan zou je kunnen overwegen om hier professionele hulp bij te zoeken.