31 december 2019, het is bijna nieuwjaar. De beste wensen voor het nieuwe jaar vliegen je deze dagen om de oren. De één noemt het “gelukkig nieuwjaar”, de ander wenst je een “happy new year” of een “gelukkig & gezond 2020”. Ik betrap me zelf ook op het gebruik van deze welgemeende, goedbedoelde dooddoeners.
Kleine momenten van geluk
Ik weet echter maar al te goed dat het leven niet alleen maar gelukkig is en dat een jaar niet bestaat uit 365 dagen die alleen maar happy zijn. Ook in 2020 beklimmen we bergen van vreugde en ploeteren we door dalen van verdriet. Tijdens je reis door 2020 moet je zelf de muziek uitzoeken en de slingers ophangen. Je moet zelf de zon, de maan en de sterren in het dagelijkse leven zien schijnen. Als je die kleine momenten van geluk, van vrolijkheid, van liefde, van dankbaarheid kunt (leren) zien, dan geef je kleur aan je dag, kleur aan je jaar en kleur aan je leven.
Bezinning voor nieuwjaar
Gebruik net als ik de komende jaarwisseling als moment van bezinning. Wat zijn je wensen, je dromen, je verlangens? Wat wil je achterlaten in 2019? Wat neem je mee naar het nieuwe jaar? Waar ga je in 2020 naar op zoek? Wanneer hoor jij muziek in je leven? Wat maakt dat voor jou de zon gaat schijnen op een sombere, grijze dag? Waar staan jouw sterren aan de hemel?
Kijk in 2020 nog eens wat vaker naar alle mooie momenten van plezier, van ontroering, van blijdschap, van liefde en van geluk in je leven. Houd ze het hele jaar stevig vast en neem ze over 12 maanden veilig opgeborgen in jouw doosje van geluk mee als je over de drempel van 2021 stapt.
Mijn wens voor 2020
Leef 2020 zoals het komt, droom grote dromen, omarm je geluk en huil om je verdriet. En weet dat achter ieder diep dal een hoge top met fantastisch uitzicht op je wacht.
Na het herseninfarct van mijn echtgenoot ben ik veel gaan wandelen. Soms een rondje zonder doel, soms koos ik er bewust voor om te voet mijn boodschappen te gaan doen. Wandelen bracht rust. Het maakte mijn hoofd (even) leeg en werkte daardoor helend voor mijn gevoelens van rouw en verlies.
De eerste paar minuten van mijn wandeling was ik vaak nog druk met alles wat er gebeurd was, met alles wat ik nog moest doen. De emoties gierden door mij heen en het lukte mij niet om mijn verdriet los te laten. Maar na een paar minuten kwamen mijn gedachten langzaam steeds meer tot rust. Daardoor lukt het mij om mijn verdriet te ‘parkeren’ en te genieten van de natuur en de geluiden om mij heen.
Ook in Frankrijk loop ik graag. De geuren, de kleuren, de stilte, de ruimte en het uitzicht brengen vanzelf rust in mijn hoofd. Er ontstaat ruimte om mijn emoties te onderzoeken en mijn gedachten te ordenen. En met iedere stap die ik zet, voel ik mijn lichaam meer ontspannen.
Wandelen kan overal
Je hoeft gelukkig niet midden in de natuur te wonen om van wandelen het perfecte begin van de dag te maken. Misschien heb je een park om de hoek, een dijk, een rivier of een rustig pad. Maar ook de wijk waarin je woont, kan een prima wandelplek zijn. Het fijne van wandelen is dat een klein rondje al genoeg kan zijn om de dag verfrist te beginnen.
Probeer het deze week gewoon eens een keer. Doe het op een vrije dag, of sta er desnoods een keer een kwartier eerder voor op. Loop een rondje van 10 minuten of van een kwartier. Of langer als je tijd en zin hebt. Probeer tijdens de wandeling om je heen te kijken, de zon op je gezicht te voelen of de wind door je haren. Luister naar het fluiten van de vogels, hoor het geritsel van bladeren in de wind, kijk naar de kleuren van de bloemen en ruik de geuren van de natuur.
En als het je bevalt, doe je het gewoon morgen of volgende week, weer.
Mantelzorger. Soms word je het geleidelijk, soms ben je het ineens van de één op de andere minuut. Je bent het soms maar even, maar soms ook voor het leven. Soms een paar uurtjes per week, soms 24 uur per dag. Bijna niemand heeft er voor geleerd. En bijna iedereen ervaart hoe zwaar mantelzorg kan zijn. En met hoeveel emoties van verdriet, rouw en verlies het gepaard kan gaan.
Emoties waar de buitenwereld bovendien vaak geen weet van heeft, omdat ze meestal gekoppeld worden aan overlijden, aan doodgaan. We verkijken ons er daarom heel makkelijk op dat er nog veel meer vormen van rouw en verlies ervaren kunnen worden.
Ontkenning van rouw
Veel mantelzorgers ervaren een diffuus verlies, soms ook wel “levend verlies” genoemd. Je partner, je ouder of je kind is er nog wel, maar tegelijkertijd ook weer niet. Je hebt verdriet om het verlies dat dagelijks, als een steeds opnieuw opengaande wond, aanwezig is in je leven. Rouwen om iemand die er nog is, is een pijnlijk en eenzaam proces dat door de buitenwereld niet altijd gezien of begrepen wordt.
Vaak stoppen mantelzorgers hun emoties, angsten, zorgen, rouw en verdriet diep weg. Als partner en mantelzorger van een echtgenoot met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) ontkende ook ik lang mijn rouw. Mijn echtgenoot was er immers nog. En onze relatie bleek sterk genoeg om deze storm te trotseren. We durfden zelfs het roer om te gooien en onze langgekoesterde droom achterna te gaan. Maar ons pad kende ook hobbels, steile kliffen en diepe dalen. Mijn emoties gierden soms alle kanten op. Er een label aan geven, deed ik echter niet. Tot ik me tijdens mijn opleiding tot rouw- en verliescoach realiseerde dat rouwen niets anders is dan een werkwoord om verlies en verdrietervaringen mee te beschrijven. En die had ik genoeg.
Dagelijkse rouw van de mantelzorger
Iedere dag voel ik het gemis van wat was. Tegelijkertijd ben ik dolblij en zielsgelukkig dat mijn echtgenoot er nog is. Ik rouw in stilte met hem mee om de zichtbare en onzichtbare gevolgen van zijn herseninfarct. En diep van binnen huil ik omdat NAH sinds die ene zaterdag in december 2016 een niet meer weg te denken onderdeel is van ons leven. Het verdriet hierover draag ik dagelijks met mij mee. Soms diep weggestopt, maar soms ineens ook heel dicht aan de oppervlakte. Zo gaat het ook met mijn rouw. De ene dag voor de hele wereld zichtbaar, de andere dag zelfs voor mij nauwelijks voelbaar. Dit is de in een eerdere blog beschreven slingerbeweging tussen stilstaan bij het verdriet en doorgaan met leven ten voeten uit.
Het verlies kent vele gedaanten
Net zoals “de” mantelzorger niet bestaat en hij of zij vele gezichten heeft, komt ook het verlies en de rouw van de mantelzorger in veel gedaanten voor. Een mantelzorger kan bijvoorbeeld rouwen om het verlies van de relatie die veranderd en soms niet meer gelijkwaardig is. Om het verloren toekomstperspectief, om plannen en dromen waar abrupt een streep door is gezet. Of om de partner die niet meer thuis kan wonen of die zo veranderd is. Ook een veranderde financiële situatie, het verlies van vrienden, het kleiner worden van het sociale netwerk, en het kleiner worden van de eigen wereld kunnen de oorzaak zijn van rouw en verdriet.
Steun en begrip
Het zou de mantelzorger helpen als er in zijn of haar sociale omgeving steun en begrip is voor het continue rouwproces. Als er een luisterend oor geboden wordt. En de mantelzorger die daar behoefte aan heeft keer op keer zijn of haar verhaal mag doen. Andere mantelzorgers kunnen meer behoefte hebben aan ‘respijtzorg’. Aan iemand die op vaste tijdstippen, bijvoorbeeld 1x per week of 1x per maand even de mantelzorgtaken overneemt, zodat de mantelzorger tijd voor zichzelf krijgt. Tijd om te sporten, om met een vriendin te gaan lunchen, naar de sauna te gaan, of om ongestoord weg te duiken in een mooi boek. En weer andere mantelzorgers zijn vooral geholpen met praktische hulp, kleine of grote klussen in huis of tuin, hulp bij de administratie, hulp bij zware boodschappen, een keertje koken. Zelf had – en heb – ik vooral behoefte aan een luisterend oor en aan sporten. Dat laatste doen mijn echtgenoot en ik nog steeds een paar keer per week gezellig samen.
Tot slot
Ben je mantelzorger en herken je je in dit blog? Vraag je omgeving dan eens wat vaker om hulp. Je zult zien dat ze je graag komen helpen. Ken je een mantelzorger? Probeer het dan eens. Praat met hem of haar. Vraag hoe het echt met hem of haar gaat. En bied vooral je hulp aan.
Loop je als mantelzorger vast in je verdriet en in je rouw? Zoek dan professionele hulp. Of vraag hier je gratis online sessie ‘leren rouwen’ van 30 minuten aan.
Afgelopen zaterdag was zo’n dag waarop er weinig uit mijn handen kwam en ik me vooral heel verdrietig voelde. Ik wilde niet huilen om de onmacht, de worsteling, de pijn en het verdriet van echtgenoot Henk die worstelt met de gevolgen van zijn herseninfarct. Maar ik deed het uiteindelijk toch.
Ook mijn eigen verdriet, mijn gemis en mijn machteloosheid wilde ik niet voelen en ik deed opnieuw heel hard mijn best om mijn tranen terug te dringen. Ik probeerde om naar de mooie dingen in mijn leven te kijken, om trots te voelen en blijdschap. Maar de pijn en het verdriet overheersten.
En toch…. deed ik zaterdag ‘gewoon’ mijn ding. Tot de tranen zich niet langer tegen lieten houden. En ik eindelijk deed wat ik die dag al veel eerder had moeten doen: naar mijzelf luisteren, wegduiken op de bank bij de kachel met een pot thee binnen handbereik.
En daarmee kom ik bij mijn advies aan jou van deze blog : wees zacht voor jezelf. Gun jezelf tijd om te rouwen. Heb je ook een keer zo’n dag waarop het verdriet zich niet laat onderdrukken, hoe hard je ook je best doet, wees dan lief voor jezelf.
Rouwen is hard werken en je kunt niet altijd dansen in de regen. Soms zit je jezelf in de weg, zonder dat je daar ook maar iets aan kunt veranderen. Dan wordt het een dag die je uit moet zitten en door moet zien te komen. Gun het jezelf om op zo’n dag een stapje terug te doen, even niets te moeten, maar gewoon te zijn. Kijk of je afspraken af kunt zeggen. Of een avondje bankhangen voor jezelf in kunt plannen. Morgen is er weer een dag. Morgen pak je verfrist de draad weer op om te doen wat je moet doen.
Wil je meer weten over hoe je jezelf tijd kunt geven om te rouwen? Vraag dan hier je gratis online sessie ‘leren rouwen’ van 30 minuten aan.
Als je na je verlies opnieuw je pad door het leven wilt vinden, dan is het belangrijk om op te kunnen komen voor jezelf. Opkomen voor jezelf betekent in dit kader niet dat je tegen anderen, of zelfs tegen de rest van de wereld bent, maar het betekent simpelweg dat je voor jezelf bent. Het betekent ook niet dat je er niet voor anderen kunt zijn. Het betekent alleen maar dat je leert om er – ook – voor jezelf te zijn.
Voor veel mensen, ook voor mij, is dit moeilijker dan het klinkt. Ik ben veel sneller geneigd om voor iemand anders op te komen dan voor mijzelf. Ik kan voor mijzelf behoorlijk streng en zelfs hard zijn. Eigenlijk ben ik gewoon helemaal geen goede vriendin voor mijzelf. En jij? Ben jij een goede vriend(in) voor jezelf?
Als je de vraag ook met “nee” hebt beantwoord, dan ben je waarschijnlijk, net als ik, te streng voor jezelf, denk je al snel dat je tekortschiet, of ben je bang dat je het niet goed doet. Of misschien lukt het je gewoon niet om voor jezelf op te komen. Lukt het je niet of onvoldoende om anderen duidelijk te maken waar jij behoefte aan hebt. Is je verdriet zo overweldigend dat je het met niemand kunt delen. Wil je je het liefst in een donker hoekje verstoppen en daar berusten in je pijn en in je verdriet.
Oefening
Het fundament van de oefening van vandaag is dat je niet alleen leert om het beste met jezelf voor te hebben. Maar dat je ook leert om je verlies, je verdriet, je wensen en je dromen serieus te nemen, simpelweg omdat ze er toe doen. Omdat jij er toe doet.
Dat doe je door jezelf meerdere keren per dag af te vragen of je voldoende voor jezelf op komt, of je zacht en lief genoeg bent voor jezelf. Niet voor jezelf opkomen, niet lief genoeg zijn voor jezelf, kan zich uiten in grote en in kleine (dagelijkse) dingen. Die ene bekende bijvoorbeeld, die nooit vraagt hoe het met jou gaat, maar die altijd alleen maar over zichzelf kan praten. Wat je mateloos irriteert, maar waar je nooit wat van zegt. Of niet gaan sporten terwijl je daar eigenlijk heel veel zin in had, omdat je onverwacht bezoek kreeg en je niet durfde te zeggen dat het eigenlijk ongelegen kwam.
Komt het je bekend voor? Probeer het dan eens een paar dagen te doen en maak voor jezelf daarna de score op. Hoe vaak heb je goedbedoelde adviezen gekregen waar je diep in je hart niet op zat te wachten? Hoe vaak heb je je tranen ingeslikt, je verdriet verstopt achter een dappere glimlach, omdat je de ander niet wilde belasten met jouw verlies, met jouw emoties? Hoe vaak heb je iets tegen je zin gedaan omdat je je door de ander toch hebt laten overhalen?
Hoe ging het?
En, wat is jouw score? Ben je onvoldoende opgekomen voor jezelf? Heb je jouw wensen ondergeschikt gemaakt aan de behoeften van een ander? Probeer dan eens wat vaker de volgende tips uit Rick Hanson’s boek ‘één ding tegelijk’ in gedachten te houden.
Vertel
jezelf, op de manier waarop je dat ook tegen je beste vriend(in) zou zeggen,
dat wie jij bent en wat jij voelt er wel degelijk toe doet. Dat jij waardevol
bent, dat jouw gevoelens en emoties er mogen zijn. En dat niemand het recht
heeft om jouw verdriet, jouw verlies, jouw gevoelens, jouw herinneringen, of
jouw dromen zomaar aan de kant te schuiven.
Neem in
gedachten hoe het voelt als je voor iemand anders opkomt. Hoe voel je je op zo’n
moment? Loyaal? Bezorgd? Liefdevol? Vastberaden?
Verdedigend? Probeer dit gevoel vast te houden.
Neem een
houding aan die uitstraalt dat je doet wat goed voor je is. Ga recht(er) staan
(of zitten), met je schouders naar achteren en je borst vooruit. Kijk recht
vooruit en maak oogcontact. Hiermee straal je lichamelijk uit dat je zeker bent
van jezelf en dat je prima in staat bent om voor jezelf te zorgen.
Stel jezelf de vraag: wat kan ik het beste doen als ik nu voor mijzelf op wil komen? En doe het, probeer het gewoon een keer. En bedenk dat jij mag rouwen op de manier die bij jou past. Het is jouw verlies. Niet dat van je zus, je vriendin, je buurvrouw of je collega. Laat je dus door niemand vertellen wat je zou moeten doen, of zou moeten laten, maar doe het op je eigen manier.
En vergeet
niet:
Opkomen voor jezelf betekent gewoon dat je om jezelf geeft, dat je het beste met jezelf voor hebt. Je wilt graag dat anderen goed met je omgaan. En je wilt je toekomstige zelf helpen en zo goed en gelukkig mogelijk leven te leiden.
Het is
fatsoenlijk om mensen respectvol, vriendelijk en met mededogen te behandelen. Jouw
verdriet, jouw verlies en jouw emoties hebben evenveel bestaansrecht als die
van ieder ander.
Als je goed
op jezelf past, heb je ook anderen meer te bieden; zowel de mensen dichtbij, als
degenen die verder bij je vandaan staan.
De verliescoach gebruikt cookies om de website zo goed mogelijk te laten draaien. Als je de website blijft gebruiken, gaan wij ervan uit dat je hiermee instemt. Prima!Privacyverklaring