Geen spijt bij rouw

heb geen spijt bij rouw

Heb geen spijt bij rouw en na verlies

Spijt, berouw, schuldgevoelens. We zien ze in ons leven allemaal in vele vormen en maten voorbij komen. Ook als we rouwen om ons verlies en om ons gemis kunnen we gevoelens van spijt ervaren. Op die momenten is spijt waarschijnlijk zelfs één van de moeilijkste emoties ooit.

Spijt

Het is goed om je te realiseren dat spijt en schuldgevoelens normaal zijn. Zij horen bij het leven, dus ook bij rouw, en zorgen er normaal gesproken voor dat je leert van je fouten.

Het lastige bij spijt en schuldgevoelens bij rouw is echter dat alleen degene die is overleden deze gevoelens bij je weg had kunnen nemen. Juist doordat dat niet meer kan, wordt spijt bij rouw heel makkelijk steeds groter en groter. Hoe meer je er over na blijft denken, hoe vaker je denkt “had ik maar” of “kon ik de tijd maar terugdraaien” of “kon ik dat en dat maar over doen” hoe groter je schuldgevoelens zullen worden.

Wat je op dat moment eigenlijk doet, is met de ogen en de kennis van nu kijken naar jezelf in het verleden. En is dat wel zo fair? Ben je dan eigenlijk niet veel te streng voor jezelf? Heb je tussen toen en nu niet heel veel kennis vergaard? Wijsheid opgedaan? Levenservaring gekregen? Van je fouten geleerd?

Mildheid

Klinkt het dan niet veel logischer om met een beetje mildheid naar jezelf in het verleden te kijken? En jezelf te realiseren dat je toen nog bepaalde zaken moest leren of moest ervaren? Dat je op dat moment gewoon nog niet beter wist? Dat je met vallen en opstaan over jouw levenspad loopt, en dat je altijd met de beste intenties dingen doet en dingen deed? Als je er zo naar kunt leren kijken, dan is er geen reden om met terugwerkende kracht spijt te hebben. Wees mild voor jezelf, nu, vandaag, morgen en gisteren. En heb geen spijt van dingen uit het verleden die je in het nu niet meer kunt veranderen.

Merk je dat het lastig is om met mildheid naar het verleden te kijken en zonder spijt te accepteren dat bepaalde dingen nou eenmaal zo gelopen zijn? Praat er dan met anderen over. Bespreek het met een rouw- en verliescoach. Lees mijn e-book of vraag bij mij je gratis sessie ‘rouwen kun je leren aan’.

Rouwbegeleiding op het werk

rouwbegeleiding op het werk

“Rouwbegeleiding op het werk vaak onvoldoende”

Deze kop van een artikel op nos.nl nodigde mij gisteren uit om verder te lezen. Volgens rouwdeskundigen gaan werkgevers en werknemers vaak niet goed om met rouwende werknemers. Daardoor is het ziekteverzuim onder mensen die een naaste hebben verloren hoger dan nodig is.

Het artikel dat ik vervolgens lees, heeft mij in meerdere opzichten geraakt. Vanuit mijn rollen als HR Manager weet ik hoe lastig – en soms ook onbespreekbaar – rouw op het werk kan zijn. Als rouw- en verliescoach weet ik daarentegen hoe belangrijk een goed rouwproces is en hoe groot de rol van de werkgever hierin kan zijn.

Op de werkvloer wordt wel eens vergeten dat iedereen in zijn werkende leven wel een keer geconfronteerd wordt met een vorm van rouw. Dat kan het overlijden van een dierbare zijn, waar in het artikel op nos.nl over geschreven wordt. Maar er zijn ook andere vormen van rouw denkbaar, die zeker zo ingrijpend kunnen zijn. Rouw om een partner die ineens (ernstig) ziek blijkt te zijn bijvoorbeeld. Of, zoals ik zelf heb ondervonden, rouw om een partner die niet aangeboren hersenletsel oploopt. Maar ook rouw om een overleden collega, een overleden huisdier, of een verbroken relatie, kan een grote impact op het werk hebben.

Of we willen of niet, rouw is een niet weg te denken onderdeel van het leven. Ik pleit er daarom voor om het ook een niet weg te denken onderdeel van het werk maken. Als we ons realiseren dat het ons allemaal een keer kan overkomen, wordt het vanzelf een logische stap om in het HR beleid aandacht aan rouw op het werk te besteden. En daarin te beschrijven hoe je als organisatie met onderwerpen als rouw en verlies om wilt gaan. Door rouw onderdeel van het sociale beleid en het sociale gezicht van de onderneming te maken, wordt rouw op het werk voor iedereen makkelijker bespreekbaar.

Mijn advies hierbij als rouw- en verliescoach aan HR? Wees je ervan bewust dat ieder rouwproces uniek is en iedereen hier op zijn of haar eigen wijze vorm aan zal geven. Vul dit dan ook niet voor de ander in. Maar ga samen het gesprek aan. Maak afspraken binnen de kaders van het HR beleid. Maar durf ook buiten deze paden te treden en meer ruimte te geven voor rouw als de situatie daarom vraagt. En realiseer je dat die paar dagen bijzonder verlof die als rouwverlof in de arbeidsvoorwaarden of de CAO staan over het algemeen niet genoeg zullen zijn. De meeste werknemers zullen (veel) meer tijd nodig hebben om het verlies een plekje in hun leven te kunnen geven.

Is bij jouw de rouwbegeleiding op het werk ook onvoldoende? Wil je meer weten over rouw en verlies en hoe daar op de werkvloer mee om te gaan? Of ken je een werknemer die wel wat hulp kan gebruiken bij zijn rouwproces? Neem dan gerust vrijblijvend contact met mij op. Ik denk in beide gevallen graag met je mee.

De kracht van herinneringen

de kracht van herinneringen bij rouw

De kracht van herinneringen bij rouw en verlies is van onschatbare waarde. Als we rouwen om een (recent) verlies gaan onze herinneringen meestal met pijn en verdriet gepaard. We voelen het gemis dan vaak dubbel zo hard. In onze herinneringen liggen echter ook onze momenten van geluk uit het verleden vast. Daarom zijn herinneringen van grote waarde om het gemis van nu uiteindelijk een plekje in onze toekomst te kunnen geven.

“Herinneringen: een onzichtbaar landschap vol kraters van verdriet en toppen van geluk.”

Ons brein heeft de neiging om positieve emoties als een dauwdruppel van ons af te schudden. Je bent het fijne gevoel van die mooie zomermiddag met je vriendin op een terras vaak voor je thuis bent al weer kwijt. Negatieve emoties als pijn, verdriet en teleurstelling blijven daarentegen veel langer in onze gedachten hangen. Gelukkig kunnen we onszelf leren om fijne, blije momenten langer vast te houden. Emoties die je aandacht geeft, zullen door deze aandacht namelijk groeien en bloeien.

Alledaagse blije momenten worden opgeslagen in ons kortetermijngeheugen. En als je deze momenten niet bewust (her)beleefd, worden ze bijna linea recta weer uit ons geheugen gewist. Als je daarentegen de moeite neemt om je aandacht 10 seconden (of meer) te focussen op de fijne ervaring, sla je de herinnering hieraan op in je langetermijngeheugen.

Door de mooie momenten bewust in je gedachten te herhalen, herbeleef je niet alleen de fijne herinneringen. Maar je ervaart ook opnieuw de positieve emoties van toen. Positieve emoties die een tegenwicht vormen voor het verdriet van nu. Dat tekent de kracht van herinneringen bij rouw.

Oefening: herhaal mooie momenten

Neem op een voor jou goed moment, wanneer je rustig zit en je niet gestoord zult worden, de tijd om door het fotoalbum in je hoofd te bladeren. Stop bij de momenten die je blij maken. Herbeleef bijvoorbeeld jullie eerste date, jullie eerste etentje, jullie eerste vakantie samen. Denk terug aan die ene camping in Frankrijk. Of die b&b in Italië. Herbeleef kortom de vele gelukkige momenten in je leven en doe dit met al je zintuigen. Proef in gedachten opnieuw dat ene ijsje, ruik de geur van de mimosa, of voel de warmte van de zon. Focus met al je aandacht. Probeer ook de kleinste details opnieuw te ervaren. Koester de positieve emoties die bij je opkomen. En voel de kracht van je herinneringen.

Zelf heb ik met deze oefening 3 herinneringen uit mijn geheugen opgehaald en bewust herbeleefd. De eerste herinnering was aan onze vakantie met de tent in Bonnieux in Frankrijk. In de 2e herinnering stonden we opnieuw vooraan bij de 360 tour van U2 in Parijs. En ik zag ons in de 3e herinnering dansen in de blubber bij de Red Hot Chili Peppers op Rock Werchter. Allemaal blije herinneringen aan ons leven vóór NAH (Niet Aangeboren Hersenletsel). Welke mooie herinneringen heb jij opnieuw beleefd?

Mindful loslaten van verdriet

mindful loslaten van verdriet

Loslaten van verdriet, kan dat? Als je rouwt is het immers heel normaal om verdrietige gedachten te hebben en terug te verlangen naar de tijd toen je leven nog ‘gewoon’ was. Je wilt dat jouw leven blijft zoals het was. Je bent er niet aan toe om afscheid te nemen, om dromen te laten varen. Er zijn nog zoveel dingen die je had willen doen en had willen zeggen. En je wilt de toekomst beleven zoals je die voor ogen had. Helaas is ons leven niet maakbaar. We worden allemaal geconfronteerd met gebeurtenissen die ons leven op zijn kop zetten en waarvan we denken “dit wil ik niet”. Of “dit kan ik niet”.

Mijn leven is op zijn kop gezet door het herseninfarct van mijn echtgenoot. Wat heeft jouw leven op zijn kop gezet?

Verdriet onder ogen zien

Ik probeerde mijn verdriet zo diep mogelijk weg te stoppen. Niet zo raar, niemand is immers graag verdrietig. Iedereen is veel liever vrolijk, blij en zorgeloos. Maar altijd gelukkig zijn, je altijd blij voelen, is helaas onmogelijk. Verdriet, verlies, teleurstelling, pech, mislukking, we zullen het in ons leven vroeg of laat allemaal onder ogen moeten zien. Maar hoe doe je dat?

Voorkomen dat je verstrikt raakt in je verdriet

Hoe voorkom je dat je op zo’n moment verstrikt raakt in je verdriet? Hoe laat je los als je ergens emotioneel ondersteboven van bent? Als je in een achtbaan van emoties zit die maar rondjes blijft rijden? Hoe laat je los zonder je verlies, de persoon of de situatie te kort te doen? Hoe laat je los vanuit je gevoel en vanuit wie jij bent? Worstel jij hier ook mee? Lees dan vooral verder. En ontdek mijn praktische tips waarmee je jezelf kunt aanleren om emoties als verdriet los te laten.

Loslaten

Loslaten betekent letterlijk niet langer vasthouden. Maar loslaten betekent volgens Van Dale ook: zich er niet langer druk om maken. En dat laatste klinkt zo makkelijk. Maar voelde voor mij als abracadabra.

Gaandeweg leerde ik dat vasthouden van mijn verdriet veel energie kostte. Het bracht me stress en het werd steeds moeilijker om te genieten van positieve ervaringen. En bovendien: hoe stevig ik mijn verdriet ook omarmde en vasthield, hoe hard ik ook achterom keek, onze situatie veranderde niet. En hoe hard ik ook probeerde om mijn verdriet te bevechten, het maakte niet dat ik me beter voelde.

Mindful loslaten van verdriet

Mindfulness leerde mij dat mijn gedachten vanzelf komen en gaan. En dat het geen zin heeft om er tegen te vechten. Gedachten kan je namelijk niet tegenhouden, maar je kunt wel leren om ze op te merken zonder erover te oordelen. En je kunt leren om je er niet gek door te laten maken.

Loslaten van verdriet- oefening 1 – zoek afleiding

Een pragmatische manier van loslaten, is door jezelf af te leiden met bezigheden. Stop het malen in je hoofd door iets te doen wat je nu kan helpen om uit deze kring van verdrietige gedachten te komen. Ga bijvoorbeeld wandelen, sporten, een vriendin bellen, iets leuks doen, muziek luisteren, tv kijken, koken, een boek lezen, in de zon zitten. Het maakt niet uit wat je doet. Als het jou op dit moment maar afleiding brengt.  

Natuurlijk is je verdriet niet ineens over als je afleiding zoekt. Je verlies is immers onlosmakelijk onderdeel van je leven geworden. Het gemis zal altijd blijven. En het verdriet daarover ook. Maar door iedere keer opnieuw je aandacht af te leiden, zal het je lukken om het kringetje van verdriet steeds weer te doorbreken. En daarmee schep je voor jezelf ruimte om je toekomst opnieuw in te kleuren.

loslaten van verdriet- oefening 2 – geef je verdriet aandacht

Laat de pijn van je verlies toe, omarm je verdriet. Vecht er niet tegen, maar zet de deur open. Accepteer de pijn en kijk er naar zoals het is. Je hoeft het niet te bagatelliseren, maar ook niet te overdrijven. Je hoeft de wond niet te genezen, het verlies niet ‘beter’ te maken, de pijn niet te veranderen. Je hoeft jezelf niet te verontschuldigen als je aandacht van je verdriet afgeleid wordt en er andere gedachten in je opkomen. Als je wilt, breng je je aandacht gewoon weer terug naar je verdriet. Maar dat hoeft niet. Hoe meer je verdriet er mag zijn, hoe minder je er tegen hoeft te vechten. Hoe minder je er tegen vecht, hoe minder energie het kost. En hoe makkelijker het wordt om de zware last van je verdriet los te laten.

loslaten van verdriet – oefening 3 – neem afstand van je verdriet

stap 1: plaats je verdriet in gedachten in een denkbeeldige zeepbel of in een ballon boven je hoofd.

stap 2: adem rustig in en blaas bij iedere uitademing de zeepbel of ballon in gedachten steeds een stukje verder weg.

stap 3: blaas net zolang door tot de zeepbel of ballon nog slechts een heel klein stipje aan de horizon is.

Je verdriet is hiermee natuurlijk niet weg, maar het is een manier die mij helpt om er meer afstand van te kunnen nemen.

Tot slot:

Het kan bevrijdend werken om te weten dat je mag rouwen en dat jouw verdriet er mag zijn, nu, morgen, over een jaar, over 10 jaar. Jouw verdriet mag er zijn zolang jij wilt en zolang jij het gemis en het verlies blijft voelen. Jouw verdrietige gedachten hoef je echter niet telkens opnieuw toe te laten. Je mag jezelf helpen je verdriet los te laten zonder dat je je verlies daarmee tekort doet.

Rouw, verlies en verdriet vormen een drie eenheid die horen bij het mens zijn. Je doet niets verkeerd. Het is onvermijdelijk dat je verdriet voelt als je een groot verlies hebt geleden en rouwt om wat je kwijt bent geraakt.

Lukt het ook met de 3 tips uit deze blog niet om je verdriet los te laten? Probeer dan deze tips om met je verdrietige gedachten om te gaan:

  • Laat je verdriet komen en weer weggaan, zonder dat je het gevoel hebt dat je je gedachten moet sturen, moet volgen, tegen moet houden of moet bevechten
  • Zet je verdriet op papier. Door te focussen op het schrijven, neem je automatisch al wat afstand van je gevoel en ervaar je je verdriet vaak niet zo emotioneel of overweldigend.
  • Je verdriet hoort bij het gemis en hoort bij je verlies. Door dit te erkennen zal je je minder met je gedachten identificeren en zal het naarmate de tijd vordert makkelijker worden om je gedachten af te leiden.
  • Als je merkt dat je overspoeld raakt door je verdriet dan kan het helpen om tegen jezelf te zeggen dat deze intense golf van emoties af zal zwakken en voorbij zal gaan.

Handvatten

Zoek je meer handvatten en tips om je verdrietige gedachten los te leren laten en je aandacht op iets anders te richten? Bestel dan mijn gratis e-book of vraag een gratis online sessie ‘rouwen kun je leren’ aan.